De ondergang van ons onderwijs

Wij onderwijzers klagen niet snel…. – uhm, even een correctie – wij onderwijzers klagen niet snel in het openbaar. En als wij dat al doen, dan verzachten wij ons beklag met opmerkingen zoals “maar wij hebben een prachtig beroep”. Om heel eerlijk te zijn raakt die glans er behoorlijk vanaf en, nog veel erger, de kwaliteit van het onderwijs gaat in brede zin in rap tempo achteruit. En dat frustreert mij mateloos! Dus, hier komt nu mijn klaagzang, in het openbaar en zonder verzachtende opmerkingen.

Wie staan er eigenlijk voor de klas?

Professionaliteit en deskundigheid in het onderwijs waren ooit vanzelfsprekend, maar zijn dat allang niet meer. Op dit moment is het tekort aan leerkrachten zo ernstig dat spoedig de eerste scholen hun deuren zullen sluiten. Sommige scholen kunnen eigenlijk alleen nog voortbestaan doordat gepensioneerde leerkrachten weer zijn gaan werken. Deze mensen verdienen onze dankbaarheid en waardering misschien wel meer dan wie ook.

Dankzij het lerarentekort worden er allerlei noodgrepen uitgevoerd, met als enige doel het voortzetten van onderwijs, koste wat het kost. Daardoor staan er nu, met de beste bedoelingen, meer ongeschikte mensen voor de klas dan ooit. Denk daarbij aan stagiaires of klassenassistentes die nog niet over de juiste kennis en kunde beschikken. Overigens werken zij hard en zij voeren alle taken van een leerkracht uit, maar dat wordt zelden tot nooit doorberekend in hun loon. Regelmatig ontmoet ik gediplomeerde leerkrachten die zodanig overwerkt zijn dat het onverantwoord is om ze voor de klas te laten staan. Velen van hen kiezen er uit zelfbescherming voor om in de invalpool te gaan werken of schakelen over naar de functie van klassenassistent.

Het is duidelijk, we roeien met de riemen die we hebben. Daardoor staat de kwaliteit van het onderwijs noodgedwongen niet meer op de eerste plaats. Eén van de meest ernstige onaantrekkelijke aspecten van het onderwijs is mijns inziens dan ook niet het salaris, maar de omstandigheden waaronder wij ons beroep moeten uitoefenen.

Een voorbeeld

Kinderen hebben veel verschillende onderwijsbehoeften, daar ontstaat steeds meer kennis over. Er ontstaat echter niet meer ruimte om deze kennis goed toe te passen. In de meeste klassen moet een rekenles uitgesplitst worden in 3 niveaus. Vaak is er sprake van combinatiegroepen, dan kom je dus op 6 niveaus uit. Soms zijn er ook kinderen die op een eigen leerlijn werken, dan bestaat een rekenles zomaar ineens uit 7 of 8 instructieniveaus. Een deel van deze kinderen met een eigen leerlijn, konden in het verleden naar het speciaal onderwijs. Maar ook dat is, door het passend onderwijs, niet meer zo vanzelfsprekend. Regelmatig betwijfel ik of deze kinderen onder andere omstandigheden niet beter zouden presteren. Omstandigheden waarbij er meer tijd is voor degelijke instructies bijvoorbeeld. En ik vraag mij zelfs af of zij onder andere omstandigheden niet veel gelukkiger zouden zijn. Veel leerkrachten zijn niet opgeleid voor dat zogenaamde passende onderwijs. En degenen die wel over de juiste kennis beschikken, hebben na instructies op 7 niveaus geen tijd meer over voor het welzijn van alle kinderen.

Onbetaald werk

Net als veel van mijn collega’s heb ik uitgerekend hoeveel onbetaalde overuren ik werk per jaar. De uitkomst was dat mijn overwerkuren alle vrije dagen en vakanties, inclusief nationale vrije dagen overtrof. En ik ben beslist geen uitzondering op dit gebied, het is de norm geworden. Naast lesvoorbereiding, nakijkwerk, analyses van toetsen en daaropvolgende aanpassingen van het lesaanbod, zijn daar nog oudergesprekken, informatieavonden, schoolkamp, feestavonden en allerlei andere additionele taken die niet direct betrekking hebben op het lesgeven, en ze vreten tijd. Sommige van deze taken zijn zeer belangrijk, maar het merendeel is dat niet. De zogenaamde lesvrije taakuren die leerkrachten krijgen om deze taken uit te voeren, zijn in de praktijk verre van toereikend. Het is een farce.

Vernieuwing op vernieuwingen

Stop stop stop met die verschrikkelijke onderwijsvernieuwingen die we al decennia lang door onze strot geduwd krijgen door de overheid en allerlei adviescommissies. Gepersonaliseerd onderwijs, 21e-eeuwse vaardigheden, passend onderwijs, ontwikkelingsgericht onderwijs, ontdekkend leren, realistisch rekenen enzovoorts enzovoorts. Schoolbesturen pakken het nog gretig aan ook. Het is vaak wetenschappelijk ongefundeerd en het leidt alleen maar tot een steeds verdere afstand van hetgeen wij moeten doen. Namelijk onze kinderen basisvaardigheden, basiskennis en een goede werkhouding bijbrengen. Dat hebben zij nodig om zich te ontwikkelen tot gelukkige volwassenen. Dus geen gekkigheid meer maar professionele, goed opgeleide leerkrachten, die een zinnig curriculum onderwijzen door middel van bewezen methodes.

Leerkrachten in opleiding

Het nieuws staat bol van de berichten over slechte kwaliteit van leesonderwijs, dan zou je toch denken dat alle Pabo’s daar in hun opleiding een groot speerpunt van maken. Maar niets is minder waar. Studenten van de pabo hoeven niet eens meer een bepaalde hoeveelheid kinderboeken te lezen of schrijvers van kinderboeken te leren kennen. En terwijl het al zo slecht gesteld is, overweegt de overheid om het instapniveau van de pabo te vereenvoudigen. Het beroep zal niet aantrekkelijker worden, wanneer zelfs de overheid het niet serieus neemt. De kwaliteit moet omhoog en dat begint bij de opleiding! Daar moeten toekomstige leerkrachten opgeleid worden tot professionals die kritisch kunnen en durven te zijn. Leerkrachten die op basis van professionaliteit in staat zijn om een werkwijze te kiezen die past bij hun leerlingpopulatie. En bovenal leerkrachten die zich niet door de overheid, adviesbureaus en rages laten vertellen hoe zij les moeten geven. Wellicht dat de overheid en onderwijsinspectie dan eindelijk niet alleen in woorden, maar ook in daden weer vertrouwen geeft aan leerkrachten.

Ouders

Elke ouder wil graag het beste voor zijn/haar kind en ik verwacht ook niets minder dan dat. Maar wat dat ‘het beste’ precies is, daar verschillen de meningen natuurlijk over. Ik ben in ieder geval van mening dat berichten zoals ‘beste juf ik wil u graag zo spoedig mogelijk spreken omdat mijn kind niet naast z’n beste vriendje zit’ mij teveel tijd kosten. Ouders zullen er op moeten vertrouwen dat leerkrachten zoeken naar de meest optimale situaties voor alle kinderen. Zij kunnen een bijdrage leveren aan goed onderwijs door zich minder te bemoeien met het reilen en zeilen in de klas. Bovendien worden kinderen gelukkiger, en leren zij beter met tegenslagen omgaan, wanneer ouders hen leren om te relativeren. En wat echt nooit mag en helaas wel regelmatig gebeurt, is dat ouders onvrede over de school delen met hun kind. Net zoals met een echtscheiding, komt het kind dan in een loyaliteitsconflict terecht.

Dit zijn dan de milde problemen met ouders. Het gebeurt ook regelmatig dat ouders zich afreageren op leerkrachten. Schreeuwen, schelden, spugen en bedreigen van leerkrachten komt vrij regelmatig voor in het onderwijs. Daarvoor hoef je overigens niet naar een zogenaamde slechte wijk, het gebeurt overal. Het verlies van respect en waardering voor leerkrachten komt dus niet alleen vanuit de overheid, maar ook vanuit een bepaalde groep ouders.

Functies in het onderwijs

In het onderwijs zijn er heel weinig doorgroeimogelijkheden. En de mogelijkheden die er zijn leveren veel extra werkdruk op zonder dat daar een evenwichtige compensatie tegenover staat. Je kunt bijvoorbeeld intern begeleider, taalcoördinator, bovenbouwcoördinator of andersoortige coördinator worden door een HBO+ opleiding te volgen. Een deel van deze zogenaamde doorgroeimogelijkheden, worden in de praktijk opgeteld bij je normale werkzaamheden. Het is natuurlijk wel zo dat je dan op papier minder van die taakuren hebt. Maar ja, dat is dus alleen op papier een werkelijkheid. Verder is het nog mogelijk om directeur te worden, maar dat is mijns inziens eigenlijk een heel andere tak van sport. Wanneer je behoefte hebt aan doorgroeimogelijkheden, dan biedt het onderwijs daar veel te weinig kansen voor. Daardoor kiezen ambitieuze en goede leerkrachten regelmatig voor de overstap naar een ander beroep.

Bemoeienis door de maatschappij

Regelmatig duiken in het nieuws berichten op over problemen in de maatschappij die volgens deskundigen opgelost dienen te worden in het onderwijs. Binnen de uren die wij hebben wordt bijvoorbeeld aangeraden dat wij meer moeten doen voor de gezondheid van kinderen want obesitas onder jongeren groeit. Dus de ene deskundige adviseert dat wij meer bewegingsonderwijs moeten aanbieden, de volgende dat wij les moeten geven in gezonde voeding en levensstijl. En oh ja, leren tandenpoetsen is ook erg belangrijk dus laten wij dat ook gelijk even oppakken. #MeToo, hup los het maar op in de school door middel van voorlichting en lessen tegen grensoverschrijdend gedrag. De hoeveelheid psychische problemen onder onze jongeren groeit. Weet je wat, los dat ook maar op in het onderwijs door middel van lessen in mentale gezondheid. EHBO kan er trouwens ook nog wel bij. En wat dacht je van leren fietsen, want ja dat sluit zo fijn aan bij de verkeerslessen. Stop hiermee, het onderwijs is geen wonderoplossing voor allerlei maatschappelijke problemen! Laat de deskundigen zich eens buigen over de oorzaken van deze problemen en los deze bij de kern op in plaats van het onderwijs te misbruiken ten behoeve van symptoombestrijding.

Ons beroep is kapot

Onze prachtige beroep, ja ik kan het toch ook niet laten, gaat niet kapot, het is al kapot! Eén dezer dagen zullen de eerste scholen echt sluiten, doordat er geen leerkrachten meer zijn. De leerkrachten houden zich op zeer bewonderingswaardige wijze staande. De maat is vol, dus klaag alsjeblieft steen en been. Laten wij hopen dat we daarmee de publieke opinie zodanig kunnen veranderen zodat we eindelijk competente bestuurders met de juiste bagage in Den Haag krijgen. Ons vak verdient dat!