Google Docs Lessen Groep 4 t/m 8

Veel leraren en leerlingen werken tegenwoordig volledig in de cloud, o.a. met het programma Google Docs. Dat programma lijkt veel op Microsoft Office Word. Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat Google Docs een uitgeklede versie van Word is. Een groot verschil is dat Google Docs een online programma is, dus je teksten worden opgeslagen in de cloud en niet op je computer.

In de meeste scholen bestaat nog geen lesplan voor het aanleren van vaardigheden die nodig zijn voor het werken met dit programma. Dat die vaardigheden van essentieel belang zijn, heb ik tijdens mijn studie aan den lijve ondervonden. Wat zou het mij veel tijd en frustratie gescheeld hebben als ik dit al veel eerder geleerd had! Daarom heb ik een plan van aanpak geschreven voor het basisonderwijs. Voor menig leerkracht zal er waarschijnlijk, net als voor mij, een wereld aan kennis en mogelijkheden opengaan. Zowel leerkrachten als kinderen leren met deze vaardigheden efficiënter werken. Je zou kunnen zeggen dat deze vaardigheden behoren tot het welbekende ‘leren leren’ en essentieel zijn voor het dagelijks leven in onze moderne maatschappij.

Misschien vind je het op het eerste gezicht teveel informatie? Vergeet dan niet dat deze vaardigheden spelenderwijs aangeboden kunnen worden tijdens lessen waarbij kinderen sowieso al gebruik maken van Google Docs. Volgens het lesplan moet telkens de lesstof uit de voorgaande jaren herhaald worden. Daarom begin ik hier met groep 4 en eindig ik met groep 8. Elke leerkracht heeft de verantwoordelijkheid om na te gaan wat er in het voorgaande jaar aangeboden is en het team als geheel raad ik aan om een eenduidige en consequente werkwijze te hanteren.

Lesplan Google Docs Groep 4

• Handig wachtwoord leren aanmaken;*
• Inloggen met e-mailadres;
• Google docs openen en woorden en zinnen typen in het geopende document;
• Document een praktische naam geven;
• Document opslaan in mappen;**
• Document delen met leerkracht;
• Spatiebalk leren gebruiken
• Hoofdletters typen (shift + letter)
• Backspace knop gebruiken om woorden/letters te wissen;
• Enter gebruiken om naar de volgende regel te gaan;
• Laatste actie ongedaan maken met pijltje terug of met Ctrl + Z;
• Let op: de + bij “shift + letter” en bij “Ctrl + Z” moet niet letterlijk ingetypt worden.

* Toelichting op het maken van een handig wachtwoord. 
Kinderen krijgen tegenwoordig te maken met veel verschillende websites en bijbehorende wachtwoorden. Daarom adviseer ik een vaste volgorde te hanteren zoals: naam + cijfer + teken + eerste letters van de website. Dus voor het wachtwoord van het e-mailadres van school zou dat bijvoorbeeld zijn: Jonna5%gmai (gmai slaat in dit voorbeeld op de eerste 4 letters van gmail). Het eerste deel van het wachtwoord moet onthouden worden en hoeft vervolgens jarenlang niet meer aangepast te worden. Het omvat immers het veelgevraagde gebruik van een hoofdletter, cijfer en teken. De laatste 4 letters veranderen per website, maar die hoef je niet te onthouden omdat dit steeds dezelfde logica volgt. Met deze tactiek leren niet alleen kinderen om praktische wachtwoorden te hanteren, veel leerkrachten zullen er ook baat bij hebben.

**Toelichting op documenten opslaan in mappen
Dit zou ik opstarten met een uitleg over een kast. Misschien door een filmpje te laten zien van een kast die opgeruimd wordt en daarna kinderen een kleurplaat van een kast laten tekenen. Met daarbij natuurlijk de opdracht om deze kleurplaatkast netjes in te delen. Sokken in de sokkenla, broeken bij broeken, truien bij truien, enz. Daarna is het belangrijk dat de leerkracht de regie in houden houdt, door de kinderen volgens een vast systeem te leren om documenten in mappen op te slaan. Te beginnen bij een mapje groep 4, met daarin een mapje taal. De stelregels voor kinderen en volwassenen is dat je nooit meer dan 3 lagen aan mappen moet creëren. Anders moet je door zoveel mappen klikken, dat het evengoed nog teveel tijd kost om iets te vinden en/of op te ruimen. Mijn vader zei vroeger altijd al “zelfs vegen moet je leren” en dat geldt ook voor opruimen én digitaal opruimen!

Lesplan Google Docs Groep 5

Bespreek wat de kinderen vorig schooljaar al geleerd hebben over werken in Google Docs (voorkennis activeren). Weten ze nog waarom het aanmaken van mappen belangrijk is? Wijs hen erop dat ze nu mappen moeten aanmaken voor groep 5 en dat ze op deze manier herinneringen opbouwen over hun hele schoolcarrière. Ze kunnen immers altijd nog de mappen van het voorgaande leerjaar openen en bekijken. Daarna volgen voor groep 5 de volgende vaardigheden:

• Titel maken met Kop 1(Ctrl+alt+1)*;
• Tussenkopjes maken met Kop 3 (Ctrl+alt+3);
• Dikgedrukt (Ctrl+B);
• Aantal woorden tellen (Ctrl+shift+C);
• Spellingcontrole gebruiken (Ctrl+alt+X). Of klik via de werkbalk achtereenvolgens op Extra, Spelling en Grammatica, Spelling en Grammatica Controle;
• Kleur van de tekst aanpassen door in de werkbalk te klikken op tekstkleur;
• Knippen (Ctrl+X), Kopiëren (Ctrl+C) en Plakken (Ctrl+V). Met deze functies kunnen ook plaatjes in de tekst worden opgenomen. 

*Let op: De sneltoetsen die ik hier noem kunnen verschillen per systeem maar zullen in de meeste gevallen correct zijn.

Lesplan Google Docs Groep 6

De afgelopen 2 schooljaren hebben de kinderen veel begeleiding gehad bij het aanmaken van mappen. Sommige kinderen zullen het nog moeilijk vinden, anderen zullen er al heel vaardig in zijn. Als er al genoeg vaardige kinderen zijn, dan vinden zij het waarschijnlijk heel leuk wanneer zij de uitleg mogen geven. Dan heb je als leerkracht de handen vrij om te controleren of het goed gaat en waar nodig extra begeleiding en uitleg aan te bieden. Overige belangrijke vaardigheden om te leren in groep 6 zijn:

• Tekst maken met een automatische inhoudsopgave. Klik achtereenvolgens op Invoegen, Inhoudsopgave en kies dan voor de optie met paginanummers.
• Paginanummers. Klik achtereenvolgens op Invoegen, Paginanummers en kies dan voor paginanummers linksonder. Oefen ook met paginanummers waarbij de eerste bladzijde afwijkend is. Dit is handig i.v.m. het maken van een mooi voorblad bij een werkstuk.
• Eindemarkeringen. Na het voorblad wordt eenmalig gekozen voor Invoegen, Eindemarkering, Pagina-einde (Ctrl+enter). Daarna wordt deze optie niet meer gebruikt. Na het schrijven van een hoofdstuk volgt Invoegen, Eindemarkeringen, Sectie-einde (volgende pagina). Daardoor begint een hoofdstuk automatisch op de volgende bladzijde. 
• Eindemarkeringen weergeven om na te gaan waar deze geplaatst zijn. Klik op Weergeven en daarna op Sectie-einden weergeven. In je document verschijnt nu een blauwe lijn op de plaats waar de sectie-einden ingevoerd zijn. 
• Afbeeldingen en/of tekst uitlijnen door in de werkbalk te kiezen voor Links Uitlijnen (Ctrl+shift+L), Centreren (Ctrl+shift+E), Rechts Uitlijnen (Ctrl+shift+R) of Uitvullen (Ctrl+shift+J).  
• Schuingedrukt (Ctrl+I) en Onderstreept (Ctrl+U).

Lesplan Google Docs Groep 7

Afgelopen schooljaar hebben de kinderen geleerd om zelf mappen aan te maken. Ga na wat zij zich daar nog van herinneren (voorkennis activeren). Door terug te kijken naar vorige leerjaren kunnen zij zelf (her)ontdekken hoe de mappenstructuur eruit moet zien. Bespreek daarbij ook waarom deze structuur praktisch is, zodat zij zich hiervan bewust worden. Noteer de benodigde structuur op het (digi) Daarna volgen voor groep 7 de volgende vaardigheden:

• LastPass* leren gebruiken. Tegen de tijd dat leerlingen in groep 7 zitten, beschikken zij al over veel wachtwoorden. LastPass is een gratis kluis waarin websites en wachtwoorden opgeslagen kunnen worden. Met LastPass hoef je nooit meer zelf wachtwoorden in te typen, dat doet LastPass voor jou. Dat is niet alleen handig voor op school, maar ook voor privé. Bovendien kun je hiermee hele ingewikkelde en betrouwbare wachtwoorden aanmaken voor echt belangrijke zaken. Vanaf nu hoeven leerlingen dus alleen nog het wachtwoord dat toegang geeft tot LastPass te onthouden!
• Regelafstand instellen op Enkel – 1,15 – 1,5 – Dubbel
• Opsommingstekens (Ctrl+shift+8). Dit kan natuurlijk ook via de werkbalk. 
• Link invoegen (Ctrl+K). Vervolgens verschijnt de link in blauwe letters in je document. Door op de blauwe letters te klikken, open je die website. Dit kan interessant zijn bij presentaties en dergelijke.
• Speciale tekens invoegen (o.a. emoticons). Klik op Invoegen, Speciale tekens en kies iets leuks uit! 😊

Let op: Het lijkt misschien alsof ik hier reclame maak voor een programma. Ik heb hier echter geen enkel persoonlijk voordeel bij. De enige reden dat ik dit programma aanraad, is omdat ik hier zelf ervaring mee heb. Mogelijk geschikte alternatieven voor LastPass zijn: Sticky Password, Dashlane, 1Password, Enpass, Roboform, Keeper en Bitwarden.

Lesplan Google Docs Groep 8

In groep 8 komen alle vaardigheden samen. Het is wel belangrijk om hier actief ervaring mee op te blijven doen, bijvoorbeeld door de kinderen verslagen of werkstukken te laten schrijven. Dit kan vele vormen aannemen, denk bijvoorbeeld ook eens aan het schrijven van een review over een boek. Dan sla je meteen 2 vliegen in 1 klap, doordat lezen aangemoedigd wordt. Of het verzinnen en uitwerken van een ouderwets hoorspel, waarmee zij vaardigheden oefenen die belangrijk zijn voor de musical. Bovendien kunnen ze zo’n hoorspel weer uitvoeren in jongere groepen wat de algehele sfeer in school ten goede komt. Herhalen en oefenen wat in de voorgaande groepen is geleerd. Naast het blijven oefenen en herhalen van alle voorgaande vaardigheden, worden ook de volgende nieuwe vaardigheden aangeboden:

• Reactie toevoegen in een gedeeld document. Wanneer leerlingen samenwerken is het handig om niet in de tekst van iemand anders te werken, maar een reactie te noteren in een tekstballonnetje. Dit kan met Ctrl+Alt+M, of door in de werkbalk te klikken op het symbool van een tekstballon met een plusteken er in. Deze vaardigheid is bij samenwerkingsopdrachten in het VO van groot belang. 
• Reactie verwijderen: klik achtereenvolgens op de drie stipjes in de tekstballon en kies voor verwijderen. 
• Een alinea beginnen met een tab, ofwel inspringing. Dat doe je door het blauwe balkje dat boven het blauwe pijltje zit een klein stukje naar rechts schuiven totdat het op de 1 staat. 
• Een artikel schrijven door gebruik te maken van kolommen. Klik achtereenvolgens op Opmaak, Kolommen en kies dan de kolommen die het meest geschikt zijn. 
• Ctrl+F. Het letterlijk zoeken op een trefwoord in een website of tekst. Deze kan gebruikt worden voor zoekopdrachten, maar ook ter controle. Je kunt controleren of je consequent bent in je taalgebruik, of er geen dubbele spaties in je tekst zitten, of je niet te vaak hetzelfde woord gebruikt, enz. 
• De knop F5 tenslotte ververst de internetpagina waarmee je werkt.

Conclusie

In onze moderne maatschappij is het belangrijk dat kinderen en leerkrachten over voldoende vaardigheid beschikken om correct en efficiënt te kunnen werken met bepaalde computerprogramma’s. Dit lesplan is geschikt voor scholen die gebruik maken van Google Docs. Sommige leerkrachten zullen de indruk hebben dat dit veel werk is. Ik ben er echter van overtuigd dat het een investering is waar zowel kinderen als leerkrachten veel aan zullen hebben. Door je deze vaardigheden eigen te maken en te onderwijzen aan kinderen, zal veel werk efficiënter gaan verlopen waardoor iedereen er uiteindelijk echt op vooruit zal gaan!

Nog één laatste belangrijke overweging
Het hier beschreven lesplan is voor scholen die al werken met Google Docs en ook van plan zijn dat te blijven doen. In een toekomstige post zal ik echter ook aandacht besteden aan de nadelen en risico’s die verbonden zijn aan werken met programma’s van Google. Het is immers niet voor niet gratis… Met deze toekomstige post hoop ik te bereiken dat leerkrachten, directeuren en overkoepelende organisaties zoals stichtingen en samenwerkingsverbanden, leren om oordeelkundige afwegingen te maken over de programma’s en middelen die zij aanschaffen.